Mai Furkut
Valentine’s Day hi Rome Empire san in a rak thok. Hlanlai Rome pawl in an milem pathian upatnak puai Juno timi cu February 14 ah an rak tuah. Juno cu Rome pawl ih nunau pathian (goddess) a si. Rome pawl cun Juno cu nunau pawl ih pathian asilole nu le pa neiawtertu (Ṭhiawtertu) pathian tiah an ko. Cu mi puai ṭheh ih a thaisun February 15 ah Lupercalia timi puai an tuah ṭheu. Neta ah Pope Gelasius (492–496) in cu mi biaknak puai cu a cemter.
Rome Empire san lai ah fala le tlangval pawl cu naihniam aw zetin tlanlen an siang lo. Asinan an hrangah thil pakhat an tuah sak ve mi cu cate parah hmin ngan ih hawlawknak a si. Lupercalia timi an puai zan ah Rome fala pawl ih hmin cu cahnahte parah an ngan ih thawl/bawm sungah an ret. Cumi sungih an ret mi cahnahte cu tlangval pawl in an va zuk, hmin an zuh ngah mi fala cu puai sung hmuahhmuah ah an kop ṭheu. Mi hrekkhat cun puai sung ih an kop mi fala cu kumtluan in an kop lanta ih lehhnu ah an nei aw lanta.
Rome Empire Claudius II san ahcun an ram ah thisen suahnak a phunphun a thleng. Claudius cu a nunrawng in a rapthlak tuk ruangah zohman in ralkap an ṭuan paih lo. Claudius cun Rome mipi pawl ralkap an ṭuan paihlonak san cu an nupi fanau pawl thawn ṭhenawk an duh lo ruangah a si ti’n a zum ruangah ṭhitawk le ṭhi aw dingih hamawknak pawl a rak kham.
Saint Valentine (Mithiang Valentine) cu culai ah Rome ih an puthiam (Priest) lar zet a si. Valentine cun Christian biaknak ruangih hremnak a tuartu pawl a run ih fala le tlangval ṭhi aw duh pawl khal a ṭhitawkter ruangah a lu tan sak. Thawnginn ih a um lai ah thawnginn kiltu pa (Ca hrekkhat ahcun thawnginn kiltu pa ih hmin cu Asterius tiin an ngan) ih fanu thawn an rualpi aw ih an thah hlanah cu nute hrang dingah ca a ngan ta (Mi hrekkhat in hi nute hi mitcaw a si ih St. Valentine ih thlacamnak in a dam tiah an ti). A cangan mi hnuaiah “Nangmai Valentine hnen ihsin” tiah a ngan. Mi hrekkhat cun St. Valentine cu thawnginn sungih a um lai ah nauhak pawl in cate kuat in thazang an rak pe ṭheu an ti. A rak lar zetih an thah hnu khalah nauhak pawl cun thawnginn ih a rak um dahnak khan (Room) ah cate an va ret ṭheu.
Valentine cu Christian a sinak ruangah Claudius II in a rak that. Claudius cun Valentine thihnak ihsin a luat theinak dingah Rome pawl milem biaknak thlun ding in a sim nan Valentine cun a duh lo ih amah Claudius sawn kha Christian biaknak ih a luhter tum sawn ruangah thah a si. Valentine cu February 14, 269 AD ah thah a si ih Flaminia ah an vui, cumi ni cu duhdawtnak langternak ni ah an hmangcih. Duhdawtnak langternak laksawng pekawknak in siseh, pangpar in siseh, an duhdawt mi hnenah a thupte in an pe ṭheu.
A.D. 496 Rome ah Christian biaknak a cak vivo, Pope Gelasius cun milem biaknak puai Lupercalia cu a cemter. Puai hminthang a si ruangah cu mi puai ai ah thil dang tuah dingin khua a ruat. February thla sungah biaknak ruangih an thah mi St. Valentine upatnak tuahsak dingin khua a khang. Asinan 1969 kum ah Kawhhran in Saint upatnak ni (Mithiang upatnak ni) cu a cemter nan tuini tiang mi tampi in an hmanglai.
Pope Gelasius I in Saint Valentine ṭihzah upatnak AD 496 February 14 ni cu Century 5th hrawngah cun Rome pawl in “Camcawhfung zuk” ih nupi pasal neihawknak hi Christian pawl ih thlun ding a si lo tiah an kham. February thla lai hrawng hi France le England ram ah vate pawl an pawlawk can hrawng a si ih cu mi thlun in Valentine’s Day cu duhdawtnak ni tiin an rak ko thok.
Valentine Day Ruah Dan
Rome Empire san lai ahcun, Fala le tlangval pawl in an fala tlangval ding hmin an zuk ṭheu. An zuh ngah mi hmin cu zarhkhat sunglai an ban ah an ṭawn, asilole an ngan ṭheu. Cu tivek ih an tuahnak san cu an duhdawt mi kha midang in rak thei ve seh ti an duh ruangah a si. Ram hrekkhat ahcun fala pawl in an tlangval hnen ihsin hnipuan laksawng an dawng ṭheu. Fala in cui laksawng cu ṭhaten a ret asile a petu pa thawn neihawk a duh tinak a si.
Mihrek cun fala in Valentine ni ah robin timi vate phunkhat an lupar ih zuang an hmuh asile a pasal ding cu long mawngtu a si ding, sparrow a hmuh asile mi farah thawn an nei aw ding nan nun nuamzet in an um ding, goldfinch a hmuh asile mi lianzet thawn an nei aw ding tinak a si an ti.
Duhdawtnak tohkham timi khal a um ih a tum zet. A hmaisa ih an rak tuah mi cu pakhat tonak a si ih fala pakhat kor tumpi hruh ih to thei dingin an tuah. Neta lam ahcun mi 2 totlang thei dingin an tuah.
Fala khal tlangval khal siseh, an ṭhit duh mi hmin 6 an thinlung ah an pol ih apple kung a kiak hlan lo merh phah in cuih hmin pawl cu an sal. Apple kung a kiah zawng ih an sal ngah mi hmin an nei ding an ti.
Rome Pawl Ih Ruah Dan
Rome pawl in Leperdius puai ni ah me le ui an that ih an thah mi saphaw in nunau pawl an rak thawi ṭheu. Cangantu Lenski ih ngan dan ah “Rome khawpi ah cu vek tuahtu pawl cu zu an ri ih taklawng in an um. Fala pawl cu thawi tuar dingin an tlar aw ṭheu” tiah a ngan.
Thilmak pakhat an tuahleh mi cu camcawhfung zuk ih mai koppi ding fala hawl a si. Hlanlai Rome pawl hi tuisan ih duhdawtnak kan langternak khihhmuhtu an si tiah kan ti thei ko. Emperor Claudius II in biaknak lam ruangah Feburary 14, 3rd, century hrawngah Valentine timi hmin nei mi 2 a rak that. An thah mi cu Catholic pawl in upat peknak an nei ih cumi ni cu St. Valentine’s Day tiah an ko.
Asinan an puai tuah dan cu a hlan ih an rak hman dan vek a si nawn lo. Cangantu Lenski cun, “Zuri dinhmun hnakin a sang deuh, Christian cun hnipuan an hruh nan duhdawtnak le ṭhansonak an ruah ṭheu mi cu a hlo cuang lo” tiah a ngan.
Valentine’s Day Symbol
Valentine’s Day hi Holiday ni dang vekin symbol (Hminsinnak) a nei. February thla a thlen cun zin kilkip ah rose pangpar sen hmuh ding a tam thei na sa. Rose pangpar cu duhdawtnak langtertu a si. Cun a dang zawngih a khihhmuh mi cu laileng le kilaw vate phunkhat (Love bird) an si. Himi vate phun 2 cu kop an hawl tikah February thla lai ah an hawl ih vei 1 an hawl ngah mi cu rinum zet in thihtiang an kop lanta.
