MIPHUN LUNGPHUM HNGETBIK CU LUNGRUALNAK
B. Lal Lian Thang
Leitlun ih a fimbik mi Greek miphun ih a tisual tumbik mi cu lungrual lo cingin ‘Federal’ lawngih ram an rak din kha a si; curuangah Rom cozah in olten an rak do neh hai.
Greek-pawl kha mong pakhat hmangtlang, nunphung bangrep le federal thluh an rak si nan an lungrual lo nak cun a rak siatsuah thluh hai.
Cutin thil thupibik sawn an tlaksam ruangah State tin in an ngaihawk lo ih, miphun huap lungput an rak nei thei nawn lo; cutikah ram cu an din thei ko nan miphun cu an dinsuak thei lo tiih hminsin an si lan ta. Greek ram nehtu Rom cozah lala khal cu leitlunpi kum 1000 lai rak uk thei hman sehla an lubânpawl le an mipi kha an do-tlang mi a bangawk lo cinah cun lungrualnak an nei thei nawn lo.
Cutikah Rom cozah ropibik cu leitlunih miphun âbik le dawithiam cithlah, hnipuan mumal khal hruh lo, sharing ei ramthim mi pawl in AD 417 ah olten an rak neh thei. Cutin hnam aa bik ramthim kut hnuaiah leitlunpi cu caan reipi a rak rûm hluahhlo dah. Chin ti hi a nung mi hmin a si vekin kan suahsemnak hmin Chin timi ah lungrualteih telkhawmawk kan thiam asile India ramih Naga-pawl vekin Chin hnam khal hi Kawl ralhrang hmaiah upattlak ah kan tuahaw ve thei tuk ding. Kan rel theu bangin “Naga hi Pathian camsiat mi
miphun kan si” ti tiangin an mithiam Panger L. Imchen cun rehsia zetin a rak tongsuak dah. Hrinhnam dangdang 19 an si ih, mong khal theiaw riai lo, thuthangca khal suah thei lo an rak si dah nan an miphun caktertubik cu Naga sinak ih an lungrualnak ah a si.
Cuih an Naga sinak ih an lungrual thei tuk ruangah tuih sankhat cinah tla cun India cozahpi khalih upattlak miphun ah an tuahaw thei thlang. Aizawl-ih um Chin hruaitupawl in mizan sun (June 20, 2024) ih ZORO-pawl an lênnak sanbik cu LPS- Tv news le VANGLAINI ih an puandan vekin ‘Chin miphun kan lungrualnak dingah’ a si ih, Democracy hrangih an hmalaknak khal an sim hai ti a si. Tulai Chinmi tampi ih kan saduhthah tumbik ahcun Chin hruaitupawl hin lungrual an duh ngaingai asile ‘Chin hriamhreikaipawl karlakih lungrualnak committee’ din ve thlang hai seh ti hi a si.
Chin hruaitu ziangmaw zat hi Aizawl ih an umnak a rei phah ve thlang ruangah an hliakhlai dingih a poimawhbik mi cu Mizo ram buai laiih kawhhran tumbik pahnih le an pastor raltha pathum in “Christian Peace Committee” an rak dindan le an hmalaknak pawl kha a si.
Sawmnak : Tuih san Chin zatlang cu Chin kawhhranpawl hi an si thluh thlang ruangah Mizoram kawhhran tumbik pahnih in an ram buai laih hma an rak lak bang khan, US le ram dangdang ih um Chin Kawhhran tumbikpawl hin hma la ve thlang hai sehlaw.
Ram kip Chin kawhhranpawl in a tu rori ihsin Chin hriamkai karlakih lungrualnak ding hma an lak lo asile Phengphehlep khua a tlai tengteng ding. Social media video sung ihsi ram hrangih thlacam ciamco hnak hman in, ‘Chin HriamKaipawl Lungrualnak COMMITTEE’ hi din lohli hai sehla a duhum sawn.
Thu Roling: India ram Daan hrampi duangsuaktu mifim ropi Dr. Ambekar cun “Leitlun ih thil thupibik ih na ruah mi mongkam pakhat in sim aw in ti hai sehla Lungrualnak hi a si tiin ka sâng ding” tiah thu roling a rak rel dah ta.