Skip to content
  • Home
  • Tualsung
  • Ramsung
  • Ramleng
  • Cahram
  • Biazai
  • Nunthuleng
  • Harhdamnak
  • Fimthiamnak

Mpox ကျောက်ရောဂါ Natnak thawn Pehpar in Mipi theihternak

Posted on August 27, 2024


Mpox ကျောက်ရောဂါ Natnak thawn Pehpar in Mipi theihternak (22.8.2024)

Ahleice theihtul mipawl

Mpox ကျောက်ရောဂါ natnak cu Zawng taksa sungih a ummi Lung fatete (Monkeypox) viras ruang ih cangmi natnak a si ih Clade I le Clade II tin thenhnih a um.  

Minung taksa par ih a cangdan cu taksa sendup in a um ih zarh(2) ihsin zarh(3) tiang a cang thei. Cui taksa sendup pawl kan taksa par ih a suakthok, a suak laifang, a suak thehhnu ahcun taksa, Dangna, Luzing, Taksa na, Luaksuak, thacem in taksa bol a zaa ciamco ih Cuihnu ah a thing thok thei asi.

Minung le minung lak ihsin kaiaw thei. Ahleice in khat le khat kan naihawk tuknak ihsin suanawk a ol bik ih damlo hmanmi thilri ihsin khal suanawk a olzet asi. Nat a neimi ranrung pawl thawn daiawk tik khalah a suanawk thei asi. Dam lo minaa thawn naihawk tukin thurel tlang tivek, cun minung kan thawsuak ihsin khal kaiaw (suan-aw) vivo thei.

2022 kum ihsin a umthok zo mi Leitlun nat-hrik suan-aw theimi nathrik sung ah Minung taksa pawlawknak le daiawknak ihsin suanawk a tambik mi khal asi.

Taksa parih nathrik umdan cu PCR ti kawhmi nathrik hawlsuahnak thilri thawn zohfel lawngah cui nathrik cu nemhnget theimi asi.

Mpox ကျောက်ရောဂါ nathrik cu taksa le taksana tikah sii ei in, Hahdamten kan cawlh a tul. Tha um ding in kan ei a tul. Thazaang pekawknak in kan tuamhlawmawk thei. Smallpox ကျောက်ကြီးရောဂါ nat khamnak sii le tuamhlawmnak sii cu Leiltun ram hrekkhat ah hmang thei dingin nemhnget asizo ih hmundang ahcun mpox ti ih kawhmi nat hrang khalah hman a theih.

2022-2023 Leitlun huap mpox nathrik a cangzo mipawl an zoh kirsal tikah narhrik a cangter tubik cu Clade IIb a si.

Mpox Kailung Nathrik cu Minaa thawn daiawlo dingin kan hrial a tul. Cumi cu khamhawknak thabik asi.

Leitlun ram tamsawn ahcun suanaw theimi Mpox nathrik cu a hlanih cang dahlonak ram tamsawnah Minung Taksa pawlawknak ihsin zamrangzet in a suanaw vivo ih WHO in 2022 July thla sungah Mpox nathrik cu Leitlun ih suanaw rangzet mi (Public Health Emergency of International Concern- PHEIC) tin, an phuangsuak.

Leilungtlun ih nat suanaw rangzet mi pawl a tumsuk hnu, 2023 kum May thla ah PHEIC sinak ihsin an hnuk kirsal thu an than.

Congon ram le Africa ram pawlah Mpox nathrik cu nikhat hnu nikhat a pungkarh vivo sal ruangah Leiltun Harhdamnak lam ih an tarlangh mi (2005) (International Health Regulations 2005- IHR) sirhsan in, Mpox Lung Nathrik cu a rangzet mi narhrik (PHEIC) a si tin, WHO cun 2024 August 14 ni ah an nemhnget sal asi.

Congon ram ah kum(10) leng ah Mpox Lung nathrik suanaw cazin kumtin report an pek ter ih kumtin cazin petu khal a pungkarh vivo. Aliamcia kum sungah thu report petu cazin a pung vivo ih kan dung kum hnakin tuikum sungah damlo a pungkarh sawn asi. Damlo minung (15.600) sung ihsin mi (537) khal an thihphah zo.

Congon ram ah kan dung kum ihsin thok Virus nathrik thar Clade 1b ti ih an kawhmi cu Nunau/Mipa taksa an komawknak ihsin suanaw a tambik ruangah, an innhnen ram pawl tiang an suanaw vivo. Cui PHEIC ralrin peknak an phuanmi sungah ralring tulmi pakhat asi.

2022 kum ah Clade II mpox Lung nathrik cu Leitlun ih tih a nungzet mi nathrik pakhat ih a thlenghawk hnu ah Narhrik a cangdah lo nak ram (115) ah damlo minung (95,000) leng cun nat an tuar zo asi. Clade I Mpox nathrik cu besiazet mi suanawknak a suakter ih Clade II hnakin milai nunnak khal a liam ter rangsawn asi. Clade I Mpox thawn pehpar in Leitlun sithiam pawlin, cui nathrik cu Congon ram ih minaa pawl hnen ihsin an hmuhsuah mi asi.

1970 kum hrawng ihsin Monkeypox (Zawng Kailung nathrik) tin hmin an rak pek mi cu 2022 kum thok lam ah, rangzet in nathrik a suanawk vivo hnuah Miphun thleidanawknak le nautatawknak tiang a suak ter ti an hmuhsuak ruangah “mpox (Mpox Kailung nat) tin ko dingah WHO cun 2022 November 28 ni ah an nemhnget asi. Monkeypox le Mpox tin hmangkop dingin nemhnget a sinan, kumkhat a rei hnu (2023 November 28) ni ihsin thok “mpox” ti lawngin ko dingah WHO cun a thar in an nemhnget sal.

Nat Pianhmang

Mpox nathrik cu a tlangpi thu in nathrik thawn kan daiawk hnu zarhkhat ihsin a thok ih ni 1 ihsin ni 21 sung hnu khalah a thok thei asi.

Mpox nathrik cu taksa parah a phunphun in a langter thei asi. Mi hrekkhat ahcun besia tuklo nan nathrik pianphung umdan pawl taksa parah a suak ter. cun mi hrekkhat pawl cu taksa parah besiazet tiangin a suak ter. Cupawl cu Mina Inn (Hospital) tiangah tuamlawmawk a tul thei.

Taksa parih a cang tambik mi cu taksa sendup. Taksa sendup cu zarh(2) ihsin zarh(4) tiang rei a awh thei. Cui taksa sendup pawl kan taksa par ih a suakthok, a suak laifang, a suak thehhnu ahcun kan taksa pawl cu a naa ih cutiin dam lo in kan um cih thei. Cuihnu ah Dangna, Luzing, Taksa na, Luaksuak, thacem ih cun kan tak a zaa ciamco. Cuihnu ah a thiing ter.

Cui kan taksa parih sendup abor tete pawl cu hmanai vekin a um ih kan hmai, kan kut tlunlam, Kan kepharh hnuailam le tluni, kan zak, kan zahmawh le kan luangpum a dangdang ah tla a um thei. Cun kan kasung, kan dangsung, kan tawkua sung, Kan mitsung le Nunau zahmawh sung tiang khalah a umthei asi.

Mi hrekkhat pawl cu an tawkua le an zahmawh sung tiang an thiing theh ruangah besiazet in zunthawh thei lo in khal an um.

Mi hrekkhat pawl cu karkhat karhnih sungah anmah le anmah tuamlawmawk thiam ih an damcih mei. Asinan mi hrekkha pawl cu nathrik a zuar sinsin ih cuticun nunnak tiang hman a liamtu khal tampi an um.

Ahleice in hrinpek mi naute, naute, naupai lai pawl, thazet in tuamlawmawk thiam lo mi HIV natnak vekin, kan tha a cem dingih kan tuar theinawnlo tikah nunnak tiang a liamphah thei. Nathrik besia deuh pawl cu cui taksa bor sendup tete ihsin a dang Bacteria nathrik pawl khal a lut beet thei asi.

A lutbeet mi Bacteria nathrik cun kan thluak, thinthling, cuap thling le kan mit pawl tiang a siat ter thei.

Nathrik besia deuh pawl cu Minna Inn ah zamrang zetin tuamlawm lohli in le Cuti tuamlawmnak ihsin nathrik a ziater vivo thei.

Atlangpi thu in “mpox” nathrik suanaw tu zateek (0.1%) ihsin zateek (10%) tiang a nthihpih thei asi.

Minung pakhat le pakhat hnen ihsin suanawk Dan

Mpox nat cu mina thawn kan daiawknak ihsin pakhat le pakhat a suanaw thei asi.

Taksa daiawknak ihsin suanaw thei kan ti tikah taksa vun, nu le pa pawlawknak ihsin khal a suanaw thei. Damlo thawn hmaiton thurel tlangnak le kan thawthawtnak ihsin khal suanawk thei.

2022 kum ih rak dinmi Leitlun ih nathrik thil cangmi par ah an thlir tikah Nu le pa pawlawknak ihsin suanaw a tambik tin an hmusuak ih zingzoinak tuah bet vivo hrih a tul lai.

Taksa parih hmanai pawl cu a hil thei ih cui a hil hnu vunthar a suak hlan tiang midang hnen a suan thei. Hma dam ding cun zarh(2) in zarh(4) tiang a reithei.

Mina kan tuamlawm tikah kan kut, kan ke, kan hmur le kan taksa ruangpum zaten tuamawk theh a tul. Cui kan tuamawk tikah kan hrukmi angki tivek khal a thlek thei asi. Cui a thleknak hmun ihsin khal suanawk thei asi.

Naupai lai hrang ah Naupai pek a silo le nau hring zik, a silo le nau hrintheh hnu taksa par ihsin daiawk, asilo le a nu in a fate taksa thamsaknak ihsin khal asuanaw thei.

Nu le pa pawlawknak ihsin a suak mi Mipa(Cii) le Nunau(Cii), cun Nuanu ih zahmawh ihsin a suakmi tirang ihsin suanawk thei le thei lo cu an zingzoi rero lai.

Mpox nathrik a kaizo mi rannung keunak le kheuhnak ihsin a si lole ram tawihnak, thangkamnak, suannak, a thicia mi rannung sathiang lo einak le thamnak ihsin khal rannung ihsin milai a suanaw thei asi.

Ziangtin kan kilhimaw Ding

Mina thawn daiaw lo dingin um hrial aw.

Na kut kha tidai, satpia le Alcohol a telmi thawn faizet in kholh aw.

Nangmah le mah Mpox nathrih ka ngah asi tin nan rinhelhawk a sile zarh(1)ihsin zarh(4)sung, nangmah ten a dang ten um aw.

Mina kiangah midang an um a sile Taksa hmana pawl kha khuh aw. Na hmur tuam ringring aw.

Na kiangah midang an um lo asile na hmanai kha car(roo) theh dingin ret aw. Khuh hlah.

Mina dam lo pakhat na si ahcun thilrit tham le kai cu a cangthei tawkin hrial aw

Na umnak, na thamnak thilri le na umnak room (khaan) pawl cu Putatsii kap ringring aw.

Na kasung ih in hmanai pawl cu Cii te thawn tleuhfai ringring aw.

Na hmanai nat a reh theinak ding hrangah Paracetamol le ibuprofen vek nat reh ter thei sii ei aw.

Sitz thawn daibual a silo le Baking Soda(NaHCO3) thawn daibual a silo le Epsom Cii a telmi, tisa thawn daibual nak in Hmanai a reh ter thei.

Nunau/Mipa taksa pawlawknak na hmang duh a sile nathrik a dam hnu thla(3) tiang Condom thazet in hmang aw.

Rannung sa pawl na ei hlanah thaten suangaw.

Africa ram vekin rannung monkeypox Virus hmuhnak ram pawl ah hramlak rannung pawl khamawknak hmanglo in an tham hlah.

Na taksa par ih a ummi a bol tete kha a thakzet dingih na kheuh tikah hmanai pawl kha a besia dingih a dam har in a karh thei. Midang khal a suan thei asi.

Hmanai pawl amah te vunthar a suaksal hlan ih a kiangkap hmul kan met a sile taksa dangdang ah a umbeet vivo thei.

Mpox Nathrik kan nei a si tin nangmah le namgah na rinhelh a sile;

Inn sung ah a dangten um aw.

NUG Ministry of Health Department ih cathan suahmi Nathrik khamawknak theihter mipawl thlun aw.

NUG Ministry of Health Department ih ongmi “Telehealth” timi Online Clinic a silo le kiangkap naivai Mina Inn pakhatkhat ah feh in sutrawnaw.

Ministry of Health Department, National Unity Government.

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Recent Posts

  • Zinkawng nat-hrik um natnak
  • Helicobacter Pylori (H.Pylori) Natnak
  • Siatsuahawk nak ih hnuthlun asi mi thinlung dam lonak (Post-Traumatic Stress Disorder-PTSD)
  • CNO President Anka
  • Thinlunglam nat (Depression)

Categories

  • Biazai
  • Cahram
  • Fimthiamnak
  • Harhdamnak
  • Nunthuleng
  • Ramleng
  • Ramsung
  • Tualsung
  • Uncategorized

Recent Posts

  • Zinkawng nat-hrik um natnak

    Zinkawng nat-hrik um natnak

    February 16, 2025
  • Helicobacter Pylori (H.Pylori) Natnak

    Helicobacter Pylori (H.Pylori) Natnak

    February 16, 2025
  • Siatsuahawk nak ih hnuthlun asi mi thinlung dam lonak (Post-Traumatic Stress Disorder-PTSD)

    Siatsuahawk nak ih hnuthlun asi mi thinlung dam lonak (Post-Traumatic Stress Disorder-PTSD)

    January 5, 2025
  • CNO President Anka

    CNO President Anka

    January 5, 2025

Categories

  • Biazai
  • Cahram
  • Fimthiamnak
  • Harhdamnak
  • Nunthuleng
  • Ramleng
  • Ramsung
  • Tualsung
  • Uncategorized
The Rihli Voice | © 2025