BETHZATHA TILI KAPIH MIZENGPA!
Ca ngantu : Cumkulruk
Kan theih cia thluh bangin, Jerusalem khua Tuu Kotka timi kiangih Bethzatha Tili cu a caancaan ah vancungmipawl in an ra cangter ttheu. Tili kapih thlamte ah kum 38 sung dam duh ih rak hngaktu pa kha tili a cangvaih laiah a dawp ngah ve dah lo.
Tui ttum ralkap thuneihnak lak hi a se zawngih zoh cun riahsiatza ngaingai a si. Khua in ursak. A sukso ah raltlan in kan vaktawi. Nauhak tlawngkainak a catlak thluh relrel. Nunnak tampi kan caan. Kut le ke caan le kuttualleisam (rualban lo) ih cang khal kan tam. Nuntu khawsak a baibah thluh. Tumtahnak le hmuitinnak nei thei loin sahimnak hawlah kan tlan kan zaam. Kan duhhrilnak si bang sehla hivek dinhmun ih din ding cu zohmanin kan hril lo nasa ding. Kam feh fualfo in kan aihram cu a si hi!
A eng zawngin kan zoh tum tento hnik pei. Leitlun Ralpi Pahnihnak theh pekte kha leitlun ih ram tampi an din khawsuah laifang a si. Israel-pawl rori tla cu kum reipi sung Arab miphunpawl ih an rak luah mi an ram an cosal theinak caan remcang ah a cang.
1948 ah khan kan ram le a kiangkap khalah Bethzatha tili nasa takin a rak cang dah. Cu laifang cu remcang ah la in Kawlpawl cun tlangpar miphunpawl an ram sungih tel dingin in rak sawm ciamco. Kannih le tlaitluang zetin kan rak lung ih, tuini tiang in uk bet dah riangri. Tluktlanawknak timi thulu hnuaiah in rak sawm ta belbel ih, kan pupa ram le nunphung, biaknak tiang in nawr vivo. Panglong ih relremnak capi kan rak ngan khawm mi cu phuhrunawknak nei riai loin an phil hlo ziar ih, an thu hnuaiah in ret. Kan calai, kan nunphung, kan thuanthu, kan milai covo tiangin in lon thluh a si hi.
Myanmar map hi vorh kualin vun zoh sehla, Rakhine, Chin, Kachin, Shan, Karen, Kaya, Mon timi Kawl a si lo mi ramhrin miphunpawl ih ram hlirin kan kulh thluh. Khursungsuak hlawnthil umnak khal tlangpar miphun ram an si tlangpi. Kachin, Shan ih lungmankhung cu anmai’ pupa ram suak vek ten an cen. Kaya ram Lawpihtah Tikhuah ihsi nimthlatha (electricity) suak mi cu Kawl khawpipawl ah an vang pempem nan, anmah Kaya mipi cu rawlsuannak hrang zanthing an phur ngeuhngo. Rakhine tipi kap tluanih gas cu China ramah sun[1]zan pipe in a luang humho. Chin ramih kan khursungsuak neihsun khal in zuarsak an tum rero. Kawl phunpi lungput nei-pawl kut hnuaiah kan tit le thau cu sawhsak kan si rero.
2021 kum tir ah Kawl ralkap in thuneihnak an la ih, kan rampi cu a hnin luihlo sal. Ramih kip in dothlengnak kan tuah. Anmah Kawl mipi lala khal ral tho an tam ve. NUG hmalaknak hnuaiah kum hnih luan an do ih ziang kupkap an nor eng lo ti a theih. Tlangpar hriamkai unauza an vun thok ciah cu a ni ni, a zan zanin ram an nor zutzo tikah NUG siseh, Kawl mipi hriamkai tampi cun tlangparmi rinsannak an nei thlang. PDF tampi khal tlangparmi kaihhruainak hnuaiah ral an do vivo. Kum 50 lai kan rak tuar mi hmuhsuamnak, khaw ur, raltlan, pawngsual, kaihkhih, hrem le thah an vun tuar ve ciah cun “Mi hawizawng lo tapung hnam! An ci ih mih lawlaw ding” tiih in camriam le cil in rak phui vualvo-nak kaa thotho khan in lawmin in fak lala.
Tu takfang hi “A sat laiih nor lawlaw” caan a si. Dothlengnak a si vekin, ralkap cak zet neih hi miih hmaisong le tihzah conak a si ti cu kan thei cio. Ram le miphun kan duhdawtnak a takih langter caan cu TU hi a si. Bethzatha tili a cang laiah khan neta ih dawptupawl cu an dam cuang lo. “Ral ih hnuih Sial Kip tlo” ti kan hluan lonak dingah ralkap tha cak zet si dingin lut curco uh si. Neih le siah zawngin siseh, khawruahnak zawngin siseh nasa takih kan bor khawm ding tikcu ciah a si.
Miin voikhat in bum cu in bumtu ih mawh, voihnih in bum cun kanmai’ mawh an rak ti kha. Kawlram santhuanthu ah siseh, kan Chinram santhuanthu khalah kannih Falam milesa hi (kan tlaitluang tuk deuh maw thei hlah) santhuanthu hoiherawk zawngah bum le nekrawk kan si theu. Tui tum hi cu kan din khawsuahnak ding hrangih caan remcang a siih, kan tesin falang san tiang in mawhthluk lonak dingah Bethzatha tili ih dawp hmaisabiktu kan si a cu ve thlang.
Pengpi 6 lungrual ih komaw mi Chin Brotherhood kan din thei zo. Kiangkap ah rual kan kaih thei mi rinsanum zet zet an um zo. Kan tha kan thlah lo cun, hlawhtlinnak lawngin in hmuak thlang. Tuini ih in lungrualpi thei hrih lotu khal hin kan salu in ra zawn pi leh cing ko ding. Ramkhel thu ah RAL khal RUAL an si sal thei ringring.
“Santhuanthu cu ziangah kan zir? Kan at lonak dingah” tiah Dr. Than Tun cun a rek sim dah. A tikcu te ih kekar khat khelh hi san daih a si thei bangtukin, a tikcu laiih kar khat tlai cu tesin san tiang a poi thei fawn. Bum rero khalih fim thei lo cu tuar tlak a si.
Mi’ kutih rul kaw purh tum loin mah rori kan poksuak a va cu so!